Op de Seatrade Cruise Med in Malaga werd deze week druk gedebatteerd over de decarbonisering van de industrie als onderdeel van de Europese Green Deal. De maatregelen om deze klimaatdoelstelling te halen, zullen alle partijen veel geld kosten, maar laat hen geen keuze. Alleen groene schepen met een nuluitstoot zullen in 2050 nog kunnen varen in Europa. Havens van hun kant moeten de schepen kunnen bevoorraden met groene en hernieuwbare energie. In een eerste fase wordt vanaf 2030 het aanbieden van walstroom verplicht als onderdeel van het ‘Fit for 55’-pakket. Havens die niet voldoen aan deze vereiste vallen uit de boot en zullen geen cruiseschepen meer kunnen ontvangen.
In het kader van de Europese Green Deal en de Europese klimaatwet heeft de EU zich ertoe verbonden om uiterlijk in 2050 klimaatneutraal te worden. Dat betekent dat de uitstoot van broeikasgassen de komende decennia sterk moet dalen. Als tussenstap naar klimaatneutraliteit heeft de EU haar ambitie voor 2030 opgevoerd: de emissies moeten tot en met dat jaar met minstens 55% naar beneden.
Voor de cruise-sector staan in het plan de decarbonisatie en de promotie van hernieuwbare energie centraal. Die moet tegen 2050 leiden tot een nuluitstoot. Tegelijk voert de Europese Commissie taksen in op fossiele brandstoffen en zullen banken en financiële instellingen op termijn alleen nog groene initiatieven kunnen financieren. Dat betekent concreet dat rederijen in 2050 geen leningen meer kunnen afsluiten voor nieuwe schepen die niet klimaatneutraal zijn.
Voor de overschakeling is een stappenplan uitgewerkt. Een belangrijke etappe in deze transitie is walstroom. Alle havens moeten in 2030 walstroom kunnen aanbieden. Alleen voor schepen tot 5.000 brutoton geldt een uitzondering. In de praktijk overschrijdt elk cruiseschip deze limiet. Dat betekent volgens Martyn Griffiths, Director Public Affairs CLIA Europe dat alle cruisehavens die mogelijkheid moeten bieden, ook al hebben ze maar tien cruise-aanlopen per jaar. Op dit ogenblik beschikt nog maar 0,8 procent van de havens in de Middellandse Zee en 6 procent van de havens wereldwijd over walstroomvoorzieningen. Elke bestemming zal de volgende jaren zwaar moeten investeren. Grote havens kunnen deze investering spreiden over honderden aanlopen en honderd duizenden passagiers per jaar, maar sommige kleinere havens zeggen dat ze die centen niet hebben en hopen op subsidies van Europa en hun nationale regeringen.
Barcelona
De haven van Barcelona heeft op Seatrade Cruise Med aangekondigd dat ze met de grote cruise- en terminalexploitanten een werkgroep opricht om het gebruik van walstroom te versnellen. Die zal worden gewonnen uit schone energie die is gecertificeerd als 100% hernieuwbaar. In het samenwerkingsakkoord beloven de haven van Barcelona, Barcelona Cruise Port, Carnival Corp & plc, Royal Caribbean Group, MSC Cruises, Norwegian Cruise Line Holdings, Viking en Virgin Voyages om actief samen te werken aan een elektriciteitsvoorziening voor de havendokken.
De vertegenwoordigers zijn het erover eens dat cruises betrokken zijn bij het koolstofarm maken van het maritiem transport en onderstrepen dat het aansluiten van schepen op het elektriciteitsnet in de haven van Barcelona de uitstoot aanzienlijk zal verminderen. Deze samenwerking tussen de publieke en private sector maakt het mogelijk om in 2030 te voldoen aan de Europese eisen voor de beschikbaarheid van elektrische aansluiting voor schepen.
Volgens berekeningen van de haven zou de elektrificatie van alle cruiseligplaatsen, de Prat-werf en de veerbootterminals 66.000 ton CO2 en 1.234 ton NOx elimineren. Dit betekent een vermindering van 38% van de NOx- en CO2-uitstoot van schepen tijdens hun verblijf in het dok. Op die manier wordt 22% van de NOx- en CO2-emissies van alle havenactiviteiten geëlimineerd. Aan het project hangt echter een stevig prijskaartje van 110 miljoen euro. Barcelona noemt de werken wel een sleutelelement in het bereiken van het doel om tegen 2050 een klimaatneutrale haven te zijn. De eerste cruiseschepen zullen worden aangesloten op het havenstroomnet in 2026.
Zeebrugge en Antwerpen
Ook de havens van Zeebrugge en Antwerpen zijn de walstroominstallaties aan het voorbereiden. Concreet zou netwerkbeheerder Elia in Zeebrugge nabij het Vandammegebouw een hoogspanningsstation bouwen. Omdat voor de bouw- en omgevingsvergunningen heel wat stappen moeten worden doorlopen, spreekt Elia van een ingebruikneming in 2028. Zeebrugge hoopt op een tussenoplossing waarbij ten vroegste vanaf 2026 al een eerste schip aan de Zweedse Kaai (de cruiseterminal) kan aansluiten op het elektriciteitsnet.
Volgens Piet Vandenkerkhove, Key Accountmanager Cruises voor de Port of Antwerp Bruges komt de stroom die een cruiseschip vraagt overeen met de elektriciteitsvoorzieningen voor een kleine stad. Zeebrugge raamt de investering op 20 tot 25 miljoen euro voor het uitrusten van twee ligplaatsen. Dat bedrag slaat op de volledige installatie inclusief het conversiestation en de installaties om de stroom van de kade naar de schepen te brengen. Daarbovenop komt nog het onderhoud van de uitrustingen. De haven zal proberen subsidies te ontvangen van Europa, maar ook van de Vlaamse en provinciale overheid.
Ook Antwerpen moet volgen indien zij nog zeecruiseschepen wenst te ontvangen. Daar ligt de verantwoordelijkheid bij het stadsbestuur. De stad vindt de investering alvast zeer duur. Maar net als Zeebrugge en zovele andere havens in Europa is er helemaal geen keuze.
Piet Vandenkerkhove (rechts op de foto samen met Bruno Mertens en Bert Adriansens van ICO tevens de grootste cruise-agent in Zeebrugge) sluit niet uit dat een deel van de kosten zal worden doorgerekend aan de schepen in de vorm van een verhoging van de haventaksen. Deze zienswijze werd op de Seatrade Cruise Med donderdag ook al geopperd tijdens de panelgesprekken. Maar daar hebben de rederijen geen oor naar. Zij investeren al in milieuvriendelijker schepen en vinden dat iedereen een deel van de kosten moet dragen. Sommige maatschappijen zijn zelfs van mening dat ze van de havens incentives mogen verwachten indien ze gebruik maken van shorepower.
Ook is duidelijk dat milieu-onvriendelijke schepen in de toekomst zwaarder zullen belast worden dan groenere schepen. Net zoals nu al het geval in onder meer Noorwegen zullen die laatste ook in Vlaanderen voorrang krijgen bij de toekenning van de ligplaatsen.
